تشخیص مزاج ها (آزمون مزاج شناسی)
براساس طب سنتی، جهان نظام طبیعت بر پایه چهار عنصر اصلی آفریده شده
مزاج چیست؟
یکی از موضوعات مطرح در طب سنتی و اسلامی که معمولاً در طب جدید مغفول مانده است، موضوع مزاج و طبع است. براساس طب سنتی، جهان نظام طبیعت بر پایه چهار عنصر اصلی آفریده شده، که عبارتند از: آتش، هوا، آب و خاک. این چهار عنصر در بدن انسان به چهار خلط (اخلاط اربعه: صفرا، دم، بلغم و سودا) تبدیل می‌شوند و هر یک تاثیرات خاصی در بدن انسان ایجاد می‌کند.
بر اساس طب سنتی نُه نوع مزاج کلی وجود دارد:
۱- مزاج معتدل
۲- مزاج سرد
۳- مزاج گرم
۴- مزاج تر
۵- مزاج خشک
۶- مزاج گرم وتر
۷- مزاج گرم وخشک
۸- مزاج سرد وتر
۹- مزاج سرد وخشک
در انسان‌ها نیز ممکن است یک رکن بر دیگری غلبه کند و بنابراین مزاج هر انسان یکی از مزاج‌های سوداوی یا بلغمی یا دموی یا صفراوی شود.
افرادی که مزاج گرم دارند، کارهایشان را با سرعت بیشتری انجام می دهند
راه های تشـــخیص مـــزاج و طبع
علایم مختلفی در کتاب های طبی آمده است که افراد می توانند بر اساس آن، مزاج خود را بررسی کنند:
• واکنش فرد نسبت به خوراکی ها: افرادی که مزاج گرم دارند با خوردن گرمی دچار مشکل و ناراحتی می شوند؛ از طرفی افرادی که مزاج سرد دارند با خوردن همان گرمی، شرایط بدنی بهتری پیدا می کنند و می توان گفت گرمی ها با این افراد بیشتر سازگار است.
• واکنش فرد نسبت به آب و هوا: از نظر آب و هوا نیز چنین است؛ یعنی افرادی که گرم مزاج هستند تمایل بیشتری به هوای خنک و فصل سرد سال دارند و افرادی که سرد مزاج هستند، در هوای گرم راحت ترند و در فصول گرم احساس راحتی بیشتر می کنند.
• خواب و بیداری: اعتدال در خواب و بیداری نشانه اعتدال مزاج خصوصا اعتدال در مغز است. رطوبت و برودت به خواب بیشتری نیاز دارند. خشکی و حرارت موجب «تر» باعث پرخوابی می شود. به همین علت افراد با مزاج بیداری(کم خوابی) است.
در حالت مزاج عارضی (سوء مزاج)، صفراوی ها بیشترین مشکلات خواب را دارند؛ هم دیر خوابشان می برد و هم زود از خواب می پرند. سوداوی ها نیز در درجۀ بعد دچار مشکل خواب هستند. این گونه افراد، در خواب رفتن مشکل دارند و معمولاً خوابشان سبک می باشد.
• حالات نفسانی: قدرت و بلندی صدا، سرعت و پیوستگی کلام، زود عصبانی شدن و سرعت حرکت، نشانۀ حرارت مزاج هستند. افراد گرم و خشک که حرارت زیادی دارند، معمولاً تندخو بوده و زود عصبانی می شوند. این افراد، بیقرار، تند و تیز، پر کار و فعال هستند و نیز حافظۀ خوبی داشته و از قدرت تجزیه و تحلیل بالایی برخوردارند.
صاحبان مزاج سرد و خشک، در اوج ثبات بوده و کارها را به آرامی و بدون عجله انجام می دهند. این افراد معمولا درون گرا بوده و کمتر با دیگران می جوشند و مستعد افسردگی هستند. اشخاص سرد و تر، حافظۀ خوبی ندارند؛ خواب آلود، صبور و خونسرد هستند. افراد گرم و تر، شجاع، جسور و خونگرم هستند و به خوبی با دیگران ارتباط بر قرار می کنند.
• روش کار: افرادی که مزاج گرم دارند، کارهایشان را با سرعت بیشتری انجام می دهند در حالی که افراد با مزاج سرد در انجام کارها کندترند. گرم مزاج ها تندتر صحبت می کنند و سرد مزاج ها با تأنی بیشتر حرف می زنند و کلاً کم حرف ترند.
• خواب: در افرادی که مزاج گرم یا خشک دارند، خواب کمتر و افرادی که مزاج سرد یا تر دارند میزان خواب بیشتر است.
• جـــثه: معمولاً گرم مزاج ها جثه درشت تری دارند و رشد بدنی شان (از نظر قدی و عرض شانه ها) بیشتر است اما افراد سرد مزاج، جثه ریزتری دارند. البته در بین گرم مزاج ها، افراد با مزاج گرم و تر نسبت به افرادی که مزاجشان گرم و خشک است، جثه درشت تری دارند. افراد با مزاج تر چاق تر هستند و افراد با مزاج خشک استخوان بندی ریزتر دارند و عموماً لاغرترند.
افرادی که گرم مزاج هستند تمایل بیشتری به هوای خنک و فصل سرد سال دارند
آزمون مزاج شناسی
1- با حلقه کردن انگشت شست و انگشت وسط یک دست به دور مچ دست دیگرتان، وضعیت قرار گرفتن دو انگشت چگونه است؟
الف: دو سر انگشت روی هم قرار می گیرد.
ب: دو سر انگشت مماس یکدیگر قرار می گیرند.
ج: دو سر انگشت به هم نمی رسند.
2- اگر بدن تان را حرکت دهید، ساختار عضلات بیشتر است یا چربی؟
الف: لایه های چربی زیاد دیده شده و حالتی از لرزش و بی ثباتی در آن دیده می شود.
ب: حجم عضلات بیشتر بوده و بدن لرزش ندارد و گوشت بدن شل نیست.
3- وضعیت موهای بدن اعم از سر و بدن به چه شکلی است؟
الف: پرپشت، کلفت و تیره و صاف
ب: پرپشت، کلفت و تیره و مجعد
ج: پرپشت، کلفت اما لخت و روشن
د: کم پشت، نرم و نازک و شکننده و چرب
4- پوست تان چه رنگی است؟ این آزمون برای افراد سفیدپوست است.
الف: رنگ سیاه با گرایش به کبودی
ب: رنگ سفید مایل به آبی
ج: رنگ سفید متمایل به سبز
د: رنگ سفید مهتابی که فشار انگشت رنگ سرخ آن کم رنگ می شود.
5- مفاصل شما به چه شکلی است:
الف: برجستگی مفصل ها به خوبی نمایان است.
ب: برجستگی خاصی در مفصل ها دیده نمی شود.
6- رگ های بدن، به ویژه دست تان دیده می شود؟
الف: بله
ب: خیر
7- کف دست تان از نظر هندسی چه شکلی است؟
الف:مربع
ب: مستطیلی و کشیده که انگشتان در درازای آن قرار دارند.
ج: مستطیلی شکل که عمود بر انگشتان دست است.
8- اگر کفش شما معمولی باشد؛ منظور اینکه طبی نبوده یا از نظر بلندی پاشنه در خانم ها و یا از نظر ساختاری برای کفش آقایان وضعیت خاصی ندارد، پای تان در کفش چه وضعیتی خواهد داشت؟
الف: پایم را می زند.
ب: کاملا راحت هستم.
9- در جمع معمولا آغازگر بوده و در راس حرکت می کنید و تاثیر می گذارید یا بیشتر آرام هستید و تاثیر می گیرید؟
الف: تاثیرگذار
ب: تاثیرپذیر
10- اطرافیان شما را کم حرف می دانند یا پرحرف یا گزیده گو؟
الف: پرحرف
ب: کم حرف
ج: گزیده گو
11- روی حرفی که می زنید، می ایستید و به درست و نادرست بودنش کاری ندارید یا اینکه می ایستید و در صورت اشتباه بودن آن را تصحیح می کنید یا دائما تغییر موضع می دهید؟
الف: می ایستم و تغییر نمی دهم حتی اگر نادرست باشد.
ب: می ایستم اما اگر با ارائه دلایل محکم متوجه شوم اشتباه است، از حرفم بر می گردم.
ج: دائما تغییر رای می دهم.
12- از گفتن بسیاری از حرف ها شرم می کنید یا اینکه به راحتی هر حرفی را به زبان می آورید؟
الف: هر حرفی باشد، می گویم.
ب: حجب و حیا مانع از بیان بسیاری از حرف ها می شود.
13- هر روز یا بیشتر روزها عصبانی می شوید؟
الف: بله
ب: خیر
14- اگر عصبانی می شوید، عصبانیت شما زیاد طول می کشد یا بعد از مدتی فروکش می کند و پشیمان می شوید؟
الف: فروکش نکرده و طولانی است.
ب: فروکش کرده و پشیمان می شوم.
15- به خوردن گرمی ها بیشتر گرایش دارید یا خوردن سردی ها؟ برای مثال خوردن چند عدد خیار را ترجیح می دهید یا چند عدد شیرینی؟
الف: به خورد گرمی ها مثل شیرینی
ب: به خوردن سردی ها مثل خیار
16- اگر تذکرات دیگران نباشد، اشتهای شما چطور است؟
الف: زیاد
ب: کم
ج: معمولی
معمولاً گرم مزاج ها جثه درشت تری دارند و رشد بدنی شان بیشتر است
پاسخ سوالات آزمون مزاج شناسی
پاسخ1: اگر گزینه «الف» باشد، شما دارای مزاج سرد و خشک بوده و استخوان بندی تان ریز است. اگر گزینه «ب» باشد، مزاج شما معتدل بوده و استخوان بندی شما متوسط است و اگر پاسخ گزینه «ج» است، مزاج تان گرم و تر بوده و استخوان بندیان درشت است.
پاسخ 2: اگر پاسخ گزینه «الف»است، مزاج شما گرم و تر بوده و اگر پاسخ گزینه «ب» است، مزاج شما گرم و خشک است.
پاسخ 3: اگر پاسخ شما گزینه «الف» باشد، مزاج شما گرم و خشک است. اگر پاسخ شما گزینه «ب» باشد، مزاج شما گرم و تر است. اما اگر گزینه «ج» پاسخ شما باشد، مزاج تان گرم وتر استوا گر جواب گزینه «د» است، مزاج تان سرد و تر است. هرچه مو نازک، شکننده و اصطلاحا شبیه به موی گربه باشد مزاج به سمت سرد و تری گرایش دارد و هرچ مود حالت دار با پایه قوی باشد، مزاج به سمت گرمی گرایش دارد.
پاسخ 4: اگر پاسخ تان «الف» است، یعنی مزاج شما سرد و خشک است. اگر پاسخ تان «ب» است، مزاج تان سرد و تر است. اگر پاسخ شما «ج» است، یعنی مزاج تان مخلوط است و اگر پاسخ تان «د» است، یعنی مزاج شما گرم و تر است.
پاسخ 5: اگر پاسخ شما گزینه «الف» است، مزاج تان گرم و خشک و اگر گزینه شما «ب» است، مزاج تان سرد و تر است.
پاسخ 6: اگر پاسخ «الف» است، مزاج تان گرم و خشک و اگر پاسخ «ب» است، مزاج تان سرد و تر است.
پاسخ 7: اگر پاسخ تان «الف» است مزاج تان معتدل بوده و حد واسط بین گرم و سرد قرار دارد. اگر گزینه «ب» را انتخاب کرده اید مزاج تان گرم و خشک و اگر گزینه «ج» پاسخ شماست، مزاج تان سرد و خشک است.
پاسخ 8: اگر پاسخ تان «الف» است، پای سینه دار و پهنی دارید و مزاج تان گرم و خشک است. اگر انتخاب شما گزینه «ب» است، پای تان باریک و استخوانی است و مزاج تان سرد و خشک است.
پاسخ 9: اگر پاسخ «الف» است، گرم و خشک مزاج بوده و اگر پاسخ «ب» است، مزاج تان گرم و تر است.
پاسخ 10: اگر پاسخ «الف» است، مزاج شما گرم و خشک است. اگر پاسخ «ب» است، مزاج تان سرد و تر است و اگر گزینه «ج»، مزاج شما گرم و تر است، اما خشک نیست.
پاسخ 11: پاسخ «الف» یعنی اینکه مزاج شما گرم و خشک است. پاسخ «ب» یعنی مزاج شما گرم و تر است و اگر گزینه «ج» را انتخاب می کنید مزاج تان سرد و تر است.
پاسخ 12: اگر پاسخ شما «الف» است مزاج تان گرم و خشک است و اگر پاسخ «ب» است، مزاج تان سرد و تر است. البته شرایط رشد و تربیت هر فرد نیز روی رفتار او تاثیر دارد.
پاسخ 13: گزینه «الف» نشانه گرم و خشک مزاج و گزینه «ب» نشانه سرد و تر مزاج است.
پاسخ 14: گزینه «الف» نشانه گرم و خشک مزاج و گزینه «ب» نشانه گرم و تر مزاج است.
پاسخ 15: اگر انتخاب تان گزینه «الف» است، مزاج تان سرد و تر و اگر انتخاب شما گزینه «ب» است، مزاج تان گرم و خشک است.
پاسخ 16: اگر انتخاب تان گزینه «الف» است، مزاج تان سرد و تر، اگر انتخاب تان گزینه «ب» است، مزاج تان گرم و خشک و اگر گزینه «ج» را انتخاب کرده اید، مزاج تان معتدل است؛ یعنی بین مزاج گرم و تر است.
آزمون تشخیص مزاج شناسی
چطور نتیجه بگیریم؟
اگر تعداد پاسخ های مثبت شما نسبت به یک مزاج بالاتر از نصف به علاوه یک باشد، مزاج شما همان است؛ برای مثال است اگر از 16 سوال پرسیده شده، پاسخ 10 سوال شما مرتبط به مزاج گرم باشد، مزاج شما گرم است.
گرم و خشک: این افراد گرمایی بوده و معمولا فعالیت بدنی شان زیاد است. به مدیریت علاقه مند بوده و اغلب آنها را در پست های کلیدی می بینید. مدیران خوب و کارآمدی هستند اما زود عصبانیمی شوند و البته از عصبانیت شان زود پشیمان می شوند. معمولا طعم دهانشان در ساعت های ابتدایی صبح، تلخ است. در خرداد باید تدابیری بیندیشند تا دچار مشکل مزاجی نشوند. باید از خوراکی های سرد استفاده کنند.
گرم و تر: صورت این افراد معمولا برافروخته بوده و فشار خونشان بالاست. خوش اخلاق هستند. اگر کاری به آنها سپرده شود به خوبی آن را انجام می دهند اما نیاز به یادآوری مکرر دارند در غیر این صورت آن را به اتمام نمی رسانند. بنابراین به دلیل همین کارهای نیمه تمامشان اصولا درگیری فکری زیادی دارند. اشتهای آنها خوب است و زیاد می خوابند.
مستعد بروز جوش های پوستی هستند. پس باید مواظب خوراک شان باشند.
سرد و خشک: این افراد انرژی پایینی داشته و انعطاف پذیری کمی دارند. فعال نبوده و توان انجام کارشان پایین است و به همین دلیل بارشان را روی دوش دیگران می اندازند. به دلیل نامناسب بودن جریان خون در بدن دچار کم خونی یا تیرگی پوست می شوند. برای رفع این مشکل می توانند از ماساژ کمک بگیرند.
این افراد مستعد ابتلا به افسردگی و وسواس بوده و از نظر ظاهری نیز استخوانی و لاغر هستند.
سرد و تر: این افراد خوش اخلاق بوده، اضافه وزن داشته و چربی بدن آنها زیاد است. انرژی انجام کاری ندارند. رطوبت زیاد بدن آنها را به دو صورت آب دور لب ها، ریختن آب روی بالش و تعرق زیاد می بینید.
اشتهای آنها خوب است اما با وجودی که زیاد غذا نمی خورند، چاق می شوند. سوخت و ساز بدنشان پایین است. اشتهای زیاد و پایین بودن میزان متابولیسم بدن از دلایل اضافه وزن آنهاست.